Nietolerancja laktozy
Laktoza jest dwucukrem występującym w mleku ssaków. Pełni ona ważną rolę w odżywianiu noworodków i niemowląt, wraz z białkami mlecznymi i tłuszczem stanowi bogate źródło energii. Jest mniej słodka od glukozy czy powszechnie stosowanej do słodzenia, sacharozy, przez co wpływa na prawidłowy rozwój zmysłu smaku oraz reguluje łaknienie.
Ma niski IG (indeks glikemiczny) co przyczynia się do zrównoważonego, spokojnego uwalnianie insuliny i glukagonu, hormonów które utrzymują na prawidłowym poziomie „paliwo komórkowe”- glukozę.
Trawiona jest ostatecznie w jelicie cienkim, w którym znajdują się enzymy do „rozcinania” jej na mniejsze fragmenty pozwalając na wchłonięcie do krwiobiegu.
I to właśnie w kosmkach jelitowych (gdzie odbywa się wchłanianie substancji odżywczych), znajduję się ważny enzym laktaza, która jest niezbędna do trawienia „rozcinania” laktozy- cukru mlecznego do najprostszej formy, która już jest wstanie przeniknąć do krwiobiegu.
Przyczynami nietolerancji laktozy, czyli problemów z jej trawieniem i wchłanianiem są:
1). Bardzo rzadkie schorzenie o podłożu genetycznym, alaktazja, czyli całkowity brak laktazy w jelicie człowieka od narodzin do śmierci.
2). Wtórny niedobór laktazy, wynikający z uszkodzenia kosmków jelitowych.
Kosmki jelitowe mogą ulec zniszczeniu poprzez działanie wirusów, chorobotwórczych bakterii, robaków, nieswoistego zapalenia jelit, alergię pokarmowe, stosowanie aspiryny, spożywanie alkoholu. Ten typ nietolerancji jest zwykle przejściowy i mija wraz z ustąpieniem czynnika niszczącego i po regeneracji kosmków.
3). Równie często, co wtórny niedobór laktazy obserwuję się pierwotny jej niedobór.
U większości ssaków w tym człowieka aktywność laktazy zmniejsza się z wiekiem. Jest to proces naturalny, genetycznie zaprogramowany, ponieważ z czasem, mleko matki jest zastępowane innymi pokarmami, laktaza zasadniczo nie jest potrzebna, więc nie jest syntetyzowana.
Około 6 tyś lat p.n.e. pojawiły się po raz pierwszy mutację w rejonie promotorowym ludzkiego genu LCT (kodującego laktazę), których rezultatem była produkcja laktazy przez cały okres życia, niezależnie od wieku.
Reasumując osoby, które nie mają problemu z trawieniem laktozy nabyły mutację, która ułatwia trawienie laktozy. Ta mutacja przyczyniła się do spożywania mleka przez cały okres życia oraz do rozwoju hodowli bydła i mleczarstwa.
Niezależnie od przyczyn nietolerancji laktozy objawy po spożyciu pozostają te same:
bóle brzucha, wzdęcia, przewlekłe kolki, biegunka. Niestrawiona laktoza jest doskonałą pożywką dla bytujących w jelicie grubym bakterii. Produkty fermentacji laktozy to wodór, metan i dwutlenek węgla, stąd nieprzyjemne objawy. Niestrawiona laktoza podnosi ciśnienie osmotyczne w jelicie cienkim, wypychana jest woda do światła jelit, pojawia się biegunka.
Przewlekła biegunka podrażnia śluzówkę jelita, uszkadza kosmki jelitowe i może przyczynić się do niedożywienia, odwodnienia i wycieńczenia.
Diagnostyka przyczyn nietolerancji laktozy opiera się o wywiad lekarski oraz badania diagnostyczne. Tu należy wymienić wodorowy test oddechowy, badanie pH stolca, doustne testy tolerancji, bezpośrednie badanie aktywności laktazy w bioptacie błony śluzowej jelita.
Są to badania, które nie dają możliwości różnicowania czy niedobór laktazy ma podłoże pierwotne czy wtórne.
W ciągu ostatnich lat dynamicznie rozwinęły się techniki biologii molekularnej stosowane w celu diagnostyki chorób o podłożu genetycznym.
Badania genetyczne pozwalają rozróżnić niedobór wtórny laktazy od pierwotnego oraz predyspozycje genetyczną u osób spokrewnionych. Test genetyczny wnosi również informację o chorobach, których zespoły objawów są podobne do nietolerancji laktozy np. alergie na mleko i jego przetwory.
Alergia na mleko
Alergie na mleko wynikają z odpowiedzi układu immunologicznego na alergen na zasadzie reakcji antygen-przeciwciało. W dobie wielu występujących alergii, mleko jak się okazuje zalicza się do produktu wysoko alergizującego. Alergia pokarmowa jest zawsze odpowiedzią organizmu na składniki białkowe mleka: kazeinę, laktoalbuminę, laktoglobulinę. Jest to pierwsze obcogatunkowe białko, które zostaję wprowadzone zaraz po karmieniu piersią i praktycznie nie ma dnia, w którym nie spożywamy mleka i nie zawsze jest to forma bezpośrednia. Dodatki mleka mogą pojawić się w makaronach, pieczywie, płatkach zbożowych, mięsie i kiełbasach, koncentratach zup i sosów.
Objawy alergii zwykle manifestują się problemami ze strony układu pokarmowego a także atopowym zapaleniem skóry, chronicznym katarem, dusznościami, kaszlem, ogólnym osłabieniem.
Diagnostyka testów alergicznych opiera się o badanie poziomu swoistych przeciwciał w surowicy oraz testy skórne.
Ważnym podejściem w pierwszej fazie diagnostyki problemów z przyswajaniem mleka jest znalezienie przyczyny czy jest to reakcja na białka mleka czy na nietolerancje cukru mlecznego – laktozy.
W obu przypadkach leczenie i eliminacja objawów polega na diecie, która albo całkowicie wyklucza spożywanie mleka i jego przetworów albo przyjmowania produktów mlecznych w małych ilościach.
Źródła:
1.Paweł Zatwarnicki: „Nietolerancja laktozy – przyczyny, objawy, diagnostyka”. Praca poglądowa- konferencja 2014r.
2. Instytut Vega Medica Poznań: „Dieta bez mleka krowiego”.
