Niedobór wit B12 należy badać u osób z objawami neurologicznymi, chorobami jelit, osób starszych i niewyjaśnioną niedokrwistością. Konieczność oznaczenia poziomu witaminy B12 jest u osób: z resekcją żołądka lub jelita cienkiego, z nieswoistym zapaleniem jelit, stosujących metforminę, inhibitory pompy protonowej (leki na zgagę), blokerów histaminy (stosowanych przez około rok), wegan, wegetarian.
Niestety nie ma złotego standardu i rekomendacji dotyczących wiarygodnej diagnostyki niedoboru wit. B12.
Obecnie jako test pierwszego rzutu, jest badanie poziomu całkowitej witaminy B12 w surowicy krwi. Niestety jest to badanie mało miarodajne.
Liczne badania wskazują, że wit B12 w surowicy, jako pojedynczy marker ma niską wartość diagnostyczną.
Ponadto subkliniczny niedobór witaminy B12 (zwykle definiowany jako całkowita witamina B12 w surowicy <200 pmol / l) przebiega bezobjawowo lub z dość subtelnymi objawami ogólnymi.
Do tego jeszcze niskie poziomy witaminy B12 w surowicy nie zawsze oznaczają niedobór, podobnie jak poważny niedobór, może mieścić się w zakresach referencyjnych przy normalnym, a nawet wysokim poziomie witaminy B12 w surowicy.
Dlatego coraz więcej źródeł naukowych wskazuje, że niedobór wit B12 należy diagnozować dodatkowymi markerami.
Poziom wit B12 można ocenić za pomocą biomarkerów bezpośrednich (wit B12 całkowita, holotranskobalamina holo TC) i biomarkerów funkcjonalnych (homocysteina i kwas metylomalonowy, MMA).
Badanie markeru bezpośredniego- poziomu całkowitej witaminy B12, we krwi jest stosowane najczęściej, jednak nie zawsze jest wiarygodne, jeśli zastosuje się je jako jedyne. Badanie to ocenia całkowitą witaminę, z której około 80% stanowi forma nieaktywna, czyli niedostępna dla komórek. Ponadto poziom B12 we krwi nie zawsze odzwierciedla jej stan w komórkach. Oznacza to, że w niektórych przypadkach, nawet jeśli wyniki mieszczą się w zakresie wartości przyjętych za prawidłowe, niedobór i tak może nas dotyczyć.
-
- jeśli poziom witaminy B12 jest w normie (150–399 pg/ml), a mimo to podejrzewamy u siebie niedobór, np. z powodu niepokojących nas objawów klinicznych, warto wykonać badania dodatkowe;
- jeśli poziom witaminy B12 jest wysoki (≥ 400 pg/ml), najprawdopodobniej nie mamy niedoboru;
- jeśli poziom witaminy B12 jest bardzo niski (<150 pg/ml), na pewno mamy niedobór.
Można przeczytać w niektórych publikacjach naukowych, że może być problem z określeniem faktycznego zakresu referencyjnego wit. B12. Uważa się nawet, że dolna granica referencyjna powinna być podwyższona do minimum 300 pg/ml. Poza tym nawet gdy osoba mieści się w „widełkach” może okazać się, że dana wartość wit B12 nie zapewnia jej indywidualnych potrzeb na tę witaminę. Naukowcy zastanawiają się co się stanie, gdy dana osoba potrzebuje tej witaminy na poziomie znacznie wyższym, niż testowanym, mieszczącym się w optymalnym zakresie referencyjnym.
Ważne, aby nie badać poziomu witaminy podczas jej suplementacji, bo wynik może być zafałszowany.
Marker Holo TC to aktywna metabolicznie witamina B12, dostępna dla procesów biochemicznych. Holo-TC to marker pozwalający wykryć niedobór już na bardzo wczesnym etapie. Nie jest to jednak metoda pozbawiona wad: poziom Holo-TC podlega wpływom czynników genetycznych, oraz może być podwyższony u osób z niewydolnością nerek, chorobami wątroby i nowotworami. Dodatkowo jest to badanie drogie i trudno dostępne.
Markery funkcjonalne to metabolity reakcji zależnych od wit B12. Te badania umożliwiają w miarę pewną interpretację, czy istnieje niedobór, jednak nie dają ilościowej informacji o statusie witaminy B12 samej w sobie. Do tych testów należą: homocysteina, którą bada się w surowicy krwi i kwas metylomalonowy, który bada się w surowicy lub w moczu.
W reakcji metylacji homocysteiny do metioniny przy deficycie wit B12 następuje wzrost poziomu homocysteiny, którą łatwo zmierzyć w osoczu. Jeśli więc mamy zawyżony poziom homocysteiny, jest duże prawdopodobieństwo, że mamy niedobór wit B12. Warto dodać, że jest to marker niespecyficzny dla wit B12, ponieważ na homocysteine wpływają takie czynniki jak choroby nerek, niedoczynność tarczycy lub składniki odżywcze np. niedobór kwasu foliowy, wit B6. W przypadku niedoboru kwasu foliowego i wit B6, poziom homocysteiny może również być zawyżony. Dlatego można dodatkowo zmierzyć kwas foliowy. U wegan i wegetarian dieta zawiera dużo kwasu foliowego, jednak przy braku wit B12 kwas foliowy może się nie wchłaniać.
Poziom homocysteiny powinien być w idealnym przypadku na poziomie poniżej 9 μmol/l.
Przy niedoborze wit B12 nagromadzony zostaje również kwas metylomalonowy. Jest on bardziej specyficzny niż homocysteina i u osób z niedoborem B12 występuje podwyższenie stężenia MMA w surowicy. Udowodniono również, że jest to dobry marker przy subklinicznym niedoborze wit B12. Ograniczeniem tego badania może być fakt wysokiego kosztu.
Biorąc pod uwagę ograniczenia poszczególnych testów, specjaliści w tej dziedzinie zalecają ocenę więcej niż jednego markeru do oceny niedoboru wit B12, oraz wzięcie pod uwagę obrazu klinicznego pacjenta. Należy odstawić suplementacje 10-14 dni przed wykonaniem badania, ponieważ w innym wypadku zostanie zmierzony poziom B12 z przyjmowanych preparatów, co może silnie zniekształcić wynik.
Jeśli wyniki badania są niewłaściwe, należy zgłosić się do lekarza, żeby określić przyczyny niedoboru i omówić sposób terapii.
http://www.vegepolska.pl/witamina-b12/
https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/0004563217747907
https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fmolb.2016.00027/full
https://www.aafp.org/afp/2017/0915/p384.html
https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/0004563217747907
